KULTURA W CZASACH OKUPACJI NIEMIECKIEJ

Kultura w czasach okupacji niemieckiej

Kultura jest jak broń palna

Foto: domena publiczna

"Jestem przeciwny urządzaniu teatrów, kin i kabaretów dla Polaków.

 Po co im przypominać to, co utracili.

 W grę mogą wchodzić co najwyżej złe filmy, względnie takie, które obrazują wielkość i siłę Rzeszy Niemieckiej"

 (z rozmowy ministra propagandy III Rzeszy Josepha Goebbelsa z Generalnym Gubernatorem Hansem Frankiem 31  października 1939 r.)

W ostatnim czasie osobiście przekonaliśmy się jak wygląda życie kulturalne z zamkniętymi kinami, teatrami, salami koncertowymi. Wszyscy odczuliśmy ich brak chociaż wielu z nas nie wyobrażało się takiego dnia. To było wręcz niemożliwe. Ja sama kilkakrotnie na początku pandemii łapałam się na tym, że czytając książkę czy oglądając film, nagle odbiegałam myślami od lektury i głosno, tak głosno mówiłam.... to przecież niemożliwe, niech mnie ktoś uszczypnie, to tylko sen. Ale to nie był sen. To była rzeczywistość.

A przecież powinnam być bardziej jakby to powiedzieć przygotowana na taką lub podobną sytuację ( tylko czy w ogóle można być przygotowanym ? ) Przecież przeprowadziłam prawie tysiąc wywiadów, tysiące razy słyszałam o zamkniętych kinach, teatrach, salach koncertowych. 

Rzeczywistość mnie jednak przerosła. Choć musze się przyznać, że zawczasu zaopatrzyłam się w maseczki, płyny dezynfekujące, mydła antybakteryjne, które posłużyły mi jak i moim znajomym. Zakupy online miałam zabookowane z trzymiesięcznym wyprzedzeniem ( co tydzień świeża dostawa ). 

W 1939 roku też wszyscy mówili, że wojny nie będzie, wiec jak w lutym wszyscy mówili, że pandemii nie będzie a moi znajomi Włosi pisali mi przerażające rzeczy, wolałam jednak zrobić zakupy aby przetrwać choć kilka miesięcy. Dalej nie muszę kupować kaszy, ryżu, soczewicy czy grochu. 

Dla młodych mam wiadomość: w latach 1939 - 1945 nie było Internetu, nie było telewizji, nie było telefonów komórkowych a radia były zakazane. Za posiadanie radia Polakom groziła kara smierci. Na pocieszenie dodam, że były książki.

Cytat z encyklopedii PWN

"W 1939 Niemcy zamknęli wszystkie teatry polskie na okupowanych ziemiach. W 1940 powstała w Warszawie konspiracyjna Rada Teatralna, kierowana przez B. Korzeniewskiego, Schillera i Wiercińskiego. Młodzi aktorzy kształcili się w tajnym PIST i na kursach aktorskich. W GG gmachy teatrów zostały przejęte przez okupanta; zezwolono na uruchomienie kilku scen polskich pod warunkiem, że będą prezentować niewybredny repertuar rozrywkowy (nie wolno było wprowadzać elementów ludowych: tańców, pieśni, strojów); bojkotowała je większość polskich aktorów i widzów. W VII 1940 władze niemieckie wydały zarządzenie dotyczące rejestrowania się wszystkich aktorów pragnących pracować w swoim zawodzie; na tajnym zebraniu ZASP podjęto decyzję o bojkocie zarządzenia; zezwolono natomiast aktorom na występy w kawiarniach prowadzonych przez artystów teatru, filmu i muzyków; niesubordynowanym orzekano karę infamii; zaraz po zakończeniu wojny sądy ZASP rozpatrywały prawie wszystkie przypadki nieposłuszeństwa i wymierzały kary stosowne do nowych warunków (np. zakaz występów w Warszawie, zakaz druku nazwiska na afiszu). Działały zarówno teatry jawne, organizowane przez Niemców (w Warszawie — Teatr Komedia, Teatr Miasta Warszawy w budynku Teatru Polskiego, około 14 teatrzyków rewiowych; w Krakowie — Teatr Powszechny), jak i wolne teatry konspiracyjne; tajne grupy teatralne (m.in. pod kierunkiem H. Szletyńskiego, Wiercińskich, S. Daczyńskiego) podejmowały pracę o charakterze studyjnym; Schiller w zakładzie wychowawczym sióstr benedyktynek w Henrykowie pod Warszawą wystawił (z udziałem wychowanek) Pastorałkę (1943), Gody weselne (1943), Historię o Męce i Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim (1944), na które to przedstawienia zjeżdżała elita artystyczna stolicy. Z inicjatywy Biura Informacji i Propagandy ZWZ-AK powstał w Warszawie Teatr Wojskowy, nad którym opiekę artystyczną sprawował Korzeniewski. W Krakowie od 1941 działał Teatr Rapsodyczny M. Kotlarczyka (wystawienia: Króla Ducha 1941, Beniowskiego 1942 i Samuela Zborowskiego 1943 Słowackiego, Pana Tadeusza Mickiewicza 1942) oraz eksperymentalny Teatr Niezależny T. Kantora, działający 1942–44 (inscenizacje Balladyny Słowackiego 1943, Powrotu Odysa Wyspiańskiego 1944). Teatry w Wilnie, Lwowie, Grodnie nie przerwały działalności po wybuchu wojny; miejsce powołanych do wojska artystów zajmowali aktorzy napływający z Polski centralnej; teatry prowadziły działalność w coraz to nowej sytuacji politycznej (zmieniające się władze okupacyjne); przez pewien czas nie miały środków materialnych na kontynuowanie występów, borykały się z trudnościami lokalowymi. W Wilnie bez względu na zmieniające się w mieście władze (polskie, litewskie, sowieckie) polski zespół dramatyczny grał w budynku Teatru na Pohulance, a po przejęciu go przez Litewski Teatr Dramatu i Opery występował w kolejnych nowych siedzibach; dużym powodzeniem cieszyły się także występy Teatru Muzycznego „Lutnia” oraz rewiowego Teatru Miniatury i kabaretu Ksantypa; wkroczenie do miasta armii niemieckiej (VI 1941, okupacja do VII 1944) położyło kres pracy polskiego teatru, wielu aktorów wróciło do Warszawy; 1944 ponownie rozpoczęły występy zespoły polski: Wileński Polski Teatr Dramatyczny i Wileński Polski Teatr Komedii Muzycznej, które IV 1945 opuściły Wilno i w ramach prowadzonej przez władze Litwy Radzieckiej akcji repatriacyjnej przyjechały do Torunia (zespół dramatyczny) i Łodzi (zespół muzyczny). Na scenach wileńskich w tym okresie pracowali m.in.: H. Bielicka, J. Duszyński, L. Kielanowski-Pobóg, J. Kurnakowicz, S. Martyka, M. Melina, S. Perzanowska, M. Szpakowicz, I. Śmiałowski, L. Wołłejko. We Lwowie na podstawie uchwały Rady Komisarzy Ludowych (XII 1939) otwarto 5 teatrów: ukraińskich (Teatr Opery i Baletu w gmachu Teatru Wielkiego, Teatr Dramatyczny im. Ł. Ukrainki), polskich (Lwowski Państwowy Polski Teatr Dramatyczny, Lwowski Państwowy Teatr Miniatury) i Żydowski Teatr Dramatyczny pod dyrekcją I. Kamińskiej; ze scenami lwowskimi związani byli m.in.: J. Andrzejewska, A. Bardini, E. Bodo, T. Boy-Żeleński, W. Broniewski, B. Dąbrowski, W. Krasnowiecki, J. Kreczmar, O. Ortwin, Terné, W. Wasilewska, K. Tom; okupacja niemiecka (VI 1941–VII 1944) przerwała działalność teatrów; 1945 wielu polskich artystów wyjechało ze Lwowa do Katowic. Również w Grodnie działały od 1940 teatry polskie: Polski Teatr Kukiełek W. Jaremy i Państwowy Teatr Polski Białoruskiej SRR A. Węgierki (od VIII 1940 siedziba w Białymstoku, grał do połowy V 1941), z którym związani byli: H. Kossobudzka, T. Mankiewicz, Cz. Wołłejko, J. Woszczerowicz.

https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Polska-Teatr-Druga-wojna-swiatowa;4575136.html

Polecam również artykuł

http://www.sww.w.szu.pl/index.php?id=polska_kultura_polski_w_dobie_okupacji