SCENARIUSZ

SCENARIUSZ

KULTURA NIEWŁAŚCIWIE UROZMAICONA

„Zrealizowano w ramach programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci”.

I SCENA

KULTURA KULTURĄ

Sekwencja ujęć polskich instytucji kultury. Gmach Teatru Narodowego, puste wnętrza, klatki schodowe, widownia. Powolne przejazdy kamery po pustych korytarzach. Nagle słyszymy dźwięki strojącej się orkiestry. Dźwięki cichną. Ujęcia kręcone w gmachach muzeów. Ujęcia przedstawiające ekspozycje, malarstwo rzeźby. Widzimy greckie muzy.

Słyszymy głos lektora, który mówi o znaczeniu kultury i sztuki w życiu społeczeństwa. Zwraca uwagę na szczególną rolę artysty, o tym że darzony był szacunkiem i estymą, ponieważ rozumiano, że jego praca jest ważna dla tożsamości narodów.

Na ekranie widzimy rejestracje starych spektakli teatralnych oraz przedwojenne filmy. Pojawiają się również obrazy abstrakcyjne oraz współczesne instalacje artystyczne.

Lektor kontynuuje swój wywód o naturze sztuki. Zwraca uwagę na to, że jej istota jest często nieuchwytna i wymyka się definicjom. Z drugiej strony potrzeba tworzenia oraz odbioru sztuki jest głęboko zakorzeniona w każdym człowieku. Potrzeba ta jest tak mocna, że potrafi się oprzeć wielu przeciwnościom losu, a duch społeczeństwa wystawionego na ciężką próbę, dzięki sztuce i kulturze jest o wiele silniejszy.

Widzimy detale architektoniczne secesyjnych kamienic. Kamera kieruje się coraz wyżej widzimy niebo i tytuł.

KULTURA NIEWŁAŚCIWIE UROZMAICONA

II SCENA

CZĘŚĆ I – WOJNA

Materiały archiwalne z początku II Wojny Światowej.

Lektor: Niewiele ponad dwadzieścia lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, 1 września 1939 hitlerowskie Niemcy dokonały ataku na Polskę. Niedługo potem cały nasz kraj znalazł się pod okupacją. 15 września nowopowołany szef administracji cywilnej, Hans Frank, dostał od Hitlera rozkaz, by Polskę traktować jako obszar wojenny i zdobyczny oraz bez miłosierdzia je wyeksploatować, czyniąc z nich rumowisko pod względem gospodarczym, społecznym, kulturalnym i politycznym.

Ujęcia okupowanej Warszawy i innych miejscowości. Swastyki i służby niemieckie. Lektor kontynuuje: Prędko i ochoczo przystąpiono do realizacji rozkazu. Jednak Polacy, ze swoim hartem ducha i żywą pamięcią okresu stu dwudziestu trzech lat nieobecności na mapach Europy, nie byli skłonni poddać swojej kultury i tożsamości okupantowi.

Archiwalia dokumentujące działalność konspiracyjną Polaków.

Słowa lektora: Szybko powstał silny ruch oporu, który szybko ewoluował do unikalnego w skali historii światowej zjawiska, jakim było Polskie Państwo Podziemne, wraz z własnym wojskiem, które w końcu przyjęło nazwę Armia Krajowa. Jednak walka o wolność toczyła się na wszelkich możliwych polach. Wobec zakazu jakiejkolwiek działalności edukacyjnej, kulturalnej czy artystycznej, Polacy zaspokajali wyższe potrzeby duchowe za plecami Niemców.

Archiwalia pokazujące Tajne Komplety, konspiracyjne plakaty itp.

Lektor kontynuuje: Ciekawe jest natomiast to, jak w nowej rzeczywistości odnaleźli się artyści, dla których kultura i sztuka była całym życiem. Oto kilka różnych przykładów strategii przetrwania.

PRZEDSTAWIAMY BOHATERÓW

III SCENA

Przedstawiamy bohaterów

Mieczysława Ćwiklińska

Foto: NAC

IV SCENA

Przedstawiamy bohaterów

Adolf Dymsza

Foto: NAC

V SCENA

Przedstawiamy bohaterów

Igo Sym

Foto: NAC

VI SCENA

CZĘŚĆ II - STAN WOJENNY

Przemówienie generała Wojciecha Jaruzelskiego: Obywatelki i obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej! Zwracam się dziś do Was jako żołnierz i jako szef rządu polskiego. Zwracam się do Was w sprawach wagi najwyższej. Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią.

Archiwalne ujęcia szarych komunistycznych bloków w zimowej aurze. Głos lektora (zachodzący na przemówienie generała): Taki obrazek zobaczyły miliony Polaków rankiem 13 grudnia 1981 roku, oczekując na popularną audycję dla dzieci. Jednak dla wielu tysięcy z nich już poprzednia noc była nieprzespana.

Powrót do przemówienia generała: Ogłaszam, że w dniu dzisiejszym ukonstytuowała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. Rada Państwa, w zgodzie z postanowieniami Konstytucji, wprowadziła dziś o północy stan wojenny na obszarze całego kraju.

Archiwalia przedstawiające czołgi i oddziały ZOMO na ulicach polskich miast. Komentarz lektora: Wprowadzenie stanu wojennego było odpowiedzią komunistycznej władzy na falę strajków, mających miejsce w całej Polsce po wprowadzeniu w życie postanowień porozumień sierpniowych i utworzenie Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych „Solidarność”. Dzięki stanowi wojennemu możliwe były represje, w tym internowanie blisko 10 000 opozycjonistów. W efekcie tych działań rozwiązano również najbardziej kulturotwórcze antykomunistyczne inicjatywy: Niezależne Zrzeszenie Studentów, Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, Związek Polskich Artystów Plastyków, czy Związek Literatów Polskich. Jak łatwo się domyślić, ludzie kultury nawet w stanie wojennym nie zaprzestali swojej działalności. Musieli jedynie opracować nowe jej formy.

Przejście do opowieści o najciekawszych inicjatywach okresu stanu wojennego, jak początki Pomarańczowej Alternatywy.

VII SCENA

Przedstawiamy bohaterów

Maria Dłużewska

VIII SCENA

Przedstawiamy bohaterów

Halina Mikołajska

Foto: domena publiczna

IX SCENA

Przedstawiamy bohaterów

Janusz Kłosiński

X SCENA

CZĘŚĆ III - CZAS PANDEMII

Puste ulice miast, puste parki. Przechadzają się jedynie pojedyncze osoby z psami. Na twarzach mają maseczki. Słyszymy komunikaty podawane z megafonu, po chwili widzimy powoli jadący radiowóz: „Uwaga, uwaga! Tu policja. Mamy stan epidemii. Zostań w domu!”

Sekwencja ujęć doniesień medialnych na temat wzrostu zachorowalności na Covid-19. Ujęcia kolejek przed sklepami z zachowaniem zasad dystansu społecznego, zamkniętych szkół, parków, placów zabaw, informacji o obowiązku zachowania dystansu i noszenia maseczek. Głos lektora z of fu: Luty był okresem oczekiwania, na początku marca wszystko szybko się zmieniało, jak w kalejdoskopie. Polacy w trosce o wspólne zdrowie dostosowywali się do kolejnych obostrzeń. Dla jednych były akceptowalne, innym wywracały życie do góry nogami, jeszcze inni nie mogli doszukać się w nich logiki. W końcu przyszedł całkowity lockdown. Wszyscy musieliśmy zmienić dotychczasowy sposób funkcjonowania. Dotychczasowe życie.

Sekwencja ujęć ludzi w swoich domach w kamerkach laptopów. Młodzież szkolna, pracownicy korporacji, politycy i dziennikarze. Lektor kontynuuje: Polacy przenieśli swoje codzienne aktywności do internetu. Zdalna praca, zdalne nauczanie, załatwianie spraw urzędowych zdalnie, a nawet yoga online. Ale co z naszymi potrzebami, których nie da się zaspokoić online?

Sekwencja ujęć zamkniętych teatrów, kin, galerii sztuki, sal koncertowych. Lektor: Kultura i sztuka opierają się na bliskim spotkaniu. Na chęci poznania punktu widzenia drugiego człowieka. W końcu na bezpośrednim, intensywnym kontakcie. Artyści oraz pracownicy sektora kultury wkładają w swoją pracę całe swoje życie, a miejsca spotkań z odbiorcami sztuki są ich drugim domem. Jak odnalezienie się w nowej rzeczywistości wyglądało w ich przypadku? Czy internet był w stanie stworzyć im przestrzeń do dalszej działalności? A może są jeszcze jakieś inne sposoby kontaktu z widzami, słuchaczami czy czytelnikami? W końcu czy prawdziwe jest stwierdzenie, że to właśnie ograniczenia tworzą sztukę…?

XI SCENA

Przedstawiamy bohaterów

Tomasz Włosok